Η ιστορία μας συνεχίζεται με τον τελευταίο αγώνα σε ολόκληρη την Κύπρο με πολλές αναμνήσεις από τις κατεχόμενες ειδικές μας διαδρομές.
Του Χρυσόστομου Κυλίλη
Φυσιολογικά αυτή την βδομάδα υπό κανονικές συνθήκες θα είχαμε την 50η διοργάνωση του Ράλι Κύπρος ομως αυτή ακυρώθηκε καθώς δεν υπήρξε οικονομική στήριξη προς τους διοργανωτές του αγώνα τον Κυπριακό Σύνδεσμο Αυτοκινήτου από μέρους της Κυπριακής Κυβέρνησης. Οπως και να έχουν όμως τα πράγματα είναι θλιβερό το γεγονός αυτό.
Σε όλη την ιστορία του Ραλι Κύπρος από το 1970 που έγινε για πρώτη φορά αυτή είναι η Τρίτη φορά που ο αγώνας δεν διεξάγεται καθώς δεν έγινε ούτε το 1974 και 1975 λόγο της Τουρκικής Εισβολής του 1974.
Οι λόγοι ακύρωσης της φετινής διοργάνωση σίγουρα μόνο θλίψη προκαλούν στους φίλους του μηχανοκίνητου αθλητισμού και ελπίζω ότι τα οποια προβλήματα έχουν μαζευτή θα ξεπεραστούν και θα ξαναδούμε το Ράλι Κύπρος να βρίσκεται στην ελιτ των διοργανώσεων της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αυτοκινήτου. Σε αντίθετη περίπτωση ο Διεθνής μας αγώνας ίσως να αποτελεί πλέων ιστορία…
Το ξανατονίζω όμως είναι κρίμα και άδικο για ολους αυτούς τους αγνούς ανθρώπους που πίστευσαν στον μηχανοκίνητο αθλητισμό του τόπου μας και σε όλους τους διαγωνιζομένους διαχρονικά που ο καθένας από αυτούς έχει βάλει το δικό του λιθαράκι στο στερέωμα του.
Στις προηγούμενες μας αναφορές φροντίσαμε στην ιστορική αναδρομή που επιχειρούμε να καλύψουμε τις δεκαετίες ’50 και ’60 και τους πρώτους αγώνες μηχανοκίνητου αθλητισμού μέχρι να φτάσουμε στο 1970 όπου για πρώτη φορά έγινε το Ράλι Κύπρος.
Παρόλο που ο Κυπριακός Σύνδεσμος Αυτοκινήτου (ΚΣΑ) ιδρύθηκε το 1933, μόλις το 1964 έγινε μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αυτοκινήτου, που είναι το σώμα που επιβλέπει τους αυτοκινητιστικούς αγώνες διεθνώς. Έτσι ανέλαβε την ευθύνη για την επιτήρηση των αυτοκινητιστικών αγώνων στην Κύπρο, αναλαμβάνοντας τελικά ρόλο συντονιστή μετά την ετοιμασία των διαφόρων κανονισμών των αγώνων που διοργανώνονται από διάφορες Λέσχες Αυτοκινήτου στο νησί μας.
Η Επιτροπή αγώνων του Κυπριακού Συνδέσμου Αυτοκινήτου έγινε το Διοικητικό Σώμα των αυτοκινητοδρομιών στην Κύπρο με πλήρεις κανονισμούς βασισμένους στις αρχές της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αυτοκινήτου, τις οποίες είναι υποχρεωτικό να πληρούν όλοι οι αγώνες από το 1968.
Χάρη στις προσπάθειες των πρωτεργατών των αγώνων στην Κύπρο και σε όλους όσους πίστευσαν στο μηχανοκίνητο αθλητισμό αλλά και την οικονομική στήριξη από τους Ρόθμανς, από το πρώτο αγώνα το 1970 το νερό μπήκε στο αυλάκι και πήρε την ροή του…
Για πρώτη φορά το 3ο Διεθνές Ράλι Κύπρος το 1973 προσμετρούσε στο Ευρωπαϊκο Πρωτάθλημα Ράλι οδηγών της FIA με τον συντελεστή βαθμολογίας του να είναι 4 που σήμαινε ότι ανάλογα με τη θέση τερματισμού του κάθε πληρώματος οι βαθμοί αυτοί πολλαπλασιάζοντα επί τέσσερα.
Το 1973 ήταν μιά καθοριστική χρονιά για το Ράλι καθώς για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε και το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Οδηγών της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αυτοκινήτου ενώ το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα που είχε μια προιστορία εικοσι ετών καθώς έγινε για πρώτη φορά το 1953 είχε μεγάλη αίγλη και συμπεριλάμβανε στους κορυφαίους αγώνες του και το νεοσύστατο Ράλι Κύπρος που είχε πλέων την οικονομική στήριξη από τους Ρόθμανς μιά στήριξη που κράτησε πάνω από μιά εικοσαετία.
Αυτός μπορεί να είναι και ο λόγος που τη συγκεκριμένη χρονιά ο αγώνας είχε και τις περισσότερες συμμετοχές με το ρεκόρ να ανέρχεται στις 95 από τις οποίες οι 48 μας ήρθαν από το εξωτερικό. Ανάμεσα σε αυτές οι 12 από την Ελλάδα με κορυφαία ονόματα για την εποχή και οι 10 από την Τουρκία. Από τα πληρώματα που δήλωσαν αρχικά συμμετοχή ξεκίνησαν τελικά τα 81 και κατάφεραν να τερματίσουν τα 32.
Ο αγώνας ήταν διήμερος και πραγματοποιήθηκε 29 με 30 Σεπτεμβρίου και είχε ως βάση του αγώνα την Λευκωσία αλλά η διαδρομή του κάλυψε ολόκληρη την Κύπρο και έφτανε τα 950 μίλια με δυό ενδιάμεσους σταθμούς στη Λευκωσία για δυό ώρες και στη Λεμεσό για μιάμιση ώρα. Περιλάμβανε συνολικά 18 ειδικές διαδρομές που κάλυπταν 110 περίπου αγωνιστικά μίλια.
Τα διαγωνιζόμενα πληρώμα κάλυψαν την όλην διαδρομή σύμφωνα με το πρόγραμμα σε 33 ώρες και δυστυχώς έμελλε να είναι και ο τελευταίος αγώνας που πραγματοποιήθηκε σε ένα ελεύθερο ενιαίο νησί.
Καθώς γράφουμε για τον αγώνα του 1973 δεν μπορούμε να μην κάνουμε αναφορά στις ειδικές διαδρομές των κατεχομένων μας περιοχών Κορμακίτη – Λιβερά – Ορκα, Λάρνακα Λαπήθου, Κυπαρισσόβουνο, το πέρασμα μπροστά από το γραφικό Λιμανάκι στην Κερύνεια, το Αβαείο του Μπέλαπαις, την νυκτερική ειδική διαδρομή στη Χαλεύκα, Καντάρα, Γεράνι, Δαυλό. Μερσηνίκι, το πέρασμα από την Αμμόχωστο. Αλλές εποχές νοσταλγικές χαραγμένες στην μνήμη μας που δεν διαγράφωνται.
Μιλώντας για τις πρώτες διοργανώσεις του Ράλι Κύπρος διαπιστώνουμε ότι όντως ο ανθρωπος που πίστευε στο μηχανοκίνητο αθλητισμό και είναι από τους πρωτεργάτες στην καθιέρωση τους ήταν ο αείμνηστος Ιατρός Γεώργιος (Κοκής) Μιχαηλίδης με τους Δάνο Σιοκιούρογλου και τον Ιωάννη Μιχαηλίδη υιό του Ιατρού Μιχαηλίδη. Καθώς τα χρόνια περνούν βλέπουμε και νέα πρόσωπα να εμπλέκονται στις διοργανώσης αγώνων ο Βάκης Στεφανίδης, ο Ανδρεας Καραολίδης, Α. Γαβριηλίδης ο Δρ. Χάρης Φεσάς και στη συνέχεια ο Αλκης Λογγίνος, ο Φαίδρος Οικονομίδης, ο Χρίστος (Τακης) Κυριακίδης και άλλοι πολλοί.
Νικητής αvαδείχθηκε o μετέπειτα παγκόσμιoς πρωταθλητής Σουηδός Stiq Blomgvist με συνοδηγό τον Arni Hertz στο τιμόνι του Saab 96 V4 που κάλυψαν τον διήμερο αγώνα σε 3:01:03.
Στην δεύτερη θέση το ελληνικό πλήρωμα“Σιρόκκο” (Τάσος Λιβιεράτος) – Μίλτος Ανδριόπουλος με το Renault Alpine Α110 1600. Στο χαμηλότερο σκαλί του βάθρου στην Τρίτη θέση ο Χρίστος Κυρμίτσης με συνοδηγό τον John Davenport με Ford Escort RS 1600 Mk1 που έφεραν τον #9 στις πόρτες του αυτοκινήτου τους.
Ο Μιχάλης Κούμας που είχε ως συνοδηγό τον βρετανό Charles Watson στο Mitsubishi Colt Galant ακολούθησαν στην 4η θέση γενικής με τους βρετανούς Brian Gulcherh και Johnstone Syer στο Morris Marina να τερματίζουν στην Πέμπτη θέση γενικής.
Τον αγώνα ολοκλήρωσαν και οι Κύπρος Κυπριανού με τον Αλκη Λογγίνο με ένα Audi 80GL που πλασαρίστηκαν στην δέκατη θέση σε μιά συμμετοχή της Motovia και είχαν τον #31.
Οπως προαναφέραμε συνολικά 54 πληρώματα είχαν τεθεί εκτός μάχης ανάμεσα τους οι Ιταλοί Sergio Barbasio – Gino Macaluso με το Fiat 124 Abarth Rally που έφεραν το #4 στις πόρτες, το τουρκικό πλήρωμα Ali Sipahi με την σύζυγο του Sevim με το BMW 2002 Tii. Τα ελληνικά πληρώματα «Λεωνίδας» – Τάκης Πιρπίρης με Audi 80, Ιωάννης Ψύχας – Σταύρος Κόκκινος με Toyota Corolla SL, Αρις Αλεξανδρόπουλος- Μιχάλης Τσιολμάς με Toyota, Βαχαν Τερζιάν με τον Σ. Ζαβαλλή με ένα Fiat 128 Coupe.
Καθώς μιλάμε για τον τελευταίο αγώνα που είχε γίνει σε ολόκληρη την Κύπρο και στις οροσειρές Πενταδακτύλου και Τροοδους έστω και αν θα είμαστε φλίαρη θα αναφερθούμε αναλυτικά στην διαδρομή απλά για να θυμούνται οι παλαιοί και να μαθαίνουν οι νέοι.
Η εκκίνηση του 3ου Διεθνούς Ράλι Κύπρου δόθηκε στις 9:30 το πρωί από το χώρο του παλαιού ΓΣΠ με τα διαγωνιζόμενα πληρώματα να ακολουθούν την Λεωφόρο Σεβέρη και να ανηφορίζουν προς το Προεδρικό όπου στο κυκλικό κόμβο είχε μαζευτή αρκετός κόσμος στη συνέχεις κινήθηκαν προς την Αστυνομική σχολή στο Στρόβολο και από τα φώτα αριστερά δια μέσου της Λεωφόρου Αθαλάσσας βρέθηκαν στα φώτα καλησπέρα και πήραν τον δρόμο Λευκωσίας – Λεμεσού μέχρι την έξοδο της χοιροκοιτίας προς την Βάβλα.
Η εναρκτήρια ειδική διαδρομή του αγώνα ήταν αυτή του Αγίου Μηνά μήκους 1,68 μίλια που ολοκληρώθηκε πριν από τον Κάτω Δρυ. Στη συνέχεια οι διαγωνιζόμενοι κατευθύνθηκαν προς Πάνω Λεύκαρα και Αγιούς Βαβατσινίας για την δεύτερη ειδική διαδρομή του Προφήτη Ηλία μήκους 11,01 μίλια. Η επόμενη ειδική διαδρομή μήκους 3,66 μιλίων ήταν του Λυθροδόντα προς την Μάντρα του Καμπιού.
Αρκετή οδήγηση Μαχαιρά, Λαζανιά, Γούρρι, Καλό Χωριό, Απλίκι, Παλαιχώρι, Χαντριά, Κυπερούντα, Καρβουνά, Κακοπετριά μέχρι την 4η ειδική διαδρομή που ήταν η Pinewood Valley μήκους 7,26 μιλίων από τον Άγιο Νικόλαο Στέγης προς τον Πρόδρομο και το Μοναστήρι του Κύκκου, Μιλικούρι και δια μέσου του Δασικού δρόμου κινήθηκαν προς τον Πεύκο της Πέρα Βάσας, τις γέφυρες όπου ακολούθησε η ειδική διαδρομή προς την Κοιλάδα των Κέδρων 6,86 μιλίων.
Πορεία προς Τσακίστρα, Κάμπο, Καραβοστάσι, Μόρφου, Καπούτι, Συριανοχώρι, Μύρτου, Κορμακίτη, Λιβερά, Ορκα, Βασίλεια, Γομαρίστρα, Λάπηθο, Λάρνακα της Λαπήθου για την θρυλική διαδρομή στο Κυπαρισσόβουνο μήκους 7,23 μιλίων.
Τα διαγωνιζόμενα πληρώματα περνούν στην συνέχεια από τα φτέρυχα το Καραβά το Πυκρό νερό και τον Αγιο Γεώργιο και μπροστά από το Λιμανάκι της Κερύνειας και ακολουθώντας την διαδρομή προς Καζάφανι ανηφορίζουν προς το Αβαείο του Μπέλαπαις και βγαίνουν Δίκωμο για να κατεβούν προς τον Δρόμο Λευκωσίας – Αμμοχώστου αφού πρώτα πέρασαν από τα Λακκοβούναρα στην Κυθρέα και να κατευθυνθούν προς το Λευκόνοικο, το Τρίκωμο και την Ακαθνού για την ειδική διαδρομή στο Μερσηνίκι μήκους 2,41 μίλια.
Ακολούθως μετά κινήθηκαν προς το Γεράνι και την ειδική διαδρομή των 4,02 μιλίων της Καντάρας για να βρεθούν και πάλι στην Κώμη Κεπήρ και στην συνέχεια τον Δαυλό και την ειδική διαδρομή της Χαλεύκας 3,68 μιλίων και εκ νέου πέρασμα από την Καντάρα και πάλιν πίσω στην Κώμη Κέπηρ και επιστροφή από το Μπογάζι στο Τρίκωμο Λευκόνικο και κατευθύνθηκαν στην Λευκωσία και πιό συγκεκριμένα το Ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας για ξεκούραση δυό ωρών.
Το δεύτερο μέρος του αγώνα ξεκίνησε λίγο μετά τα μεσάνυκτα του Σαββάτου ακολουθώντας την διαδρομή προς το κυκλικό κόμβο της πύλης Πάφου την οδό Αιγύπτου, Ομήρου και Λεωφόρο Μακαρίου για να περάσουν μπροστά από την Τεχνική Σχολή Λευκωσίας και στην συνέχεια την Αγλαντζιά, Πυρόϊ, Αθηαίνου την Μακράσυκα την Λύση και τα Κούκλια όπου είχαμε την πρώτη ειδική διαδρομή του δεύτερου σκέλους μήκους 2,39 μίλια που ολοκληρώθηκε στην Αχνα.
Στην συνέχεια οι διαγωνιζόμενοι βρέθηκαν στην Αμμόχωστο πέρασμα έξω από το κυκλικό κόμβο του Λιμανιού την παραλιακή την Λεωφότο Τζων Κένεντυ με κατεύθυνση το ξενοδοχείο Γκρέσιαν στην συνέχεια την Δερύνεια το Πρωταρά το Παραλίμνι όπου είχαμε την ειδική διαδρομή της Αγίας Νάπας 15,96 μίλια και πάλι την Δερύνεια το Λιοπέτρι την Ξυλοφάγου για να καταλήξουν στην Λάρνακα έξω από το ΓΣΖ την Αλυκή το Κίτι και μέσω του παραλιακού δρόμου Μαζωτού φτάνουν στον Αγιο Θεόδωρο για την ομόνυμη ειδική των 3,70 μιλίων. Στην συνέχεια περνούν από τον Σταθμό της Σκαρίνου και ακολουθώντας το δρόμο Λευκωσίας – Λεμεσού φτάνουν στην διαστάρωση προς Παρεκκλησία.
Πέρασμα από την ειδική διαδρομή στο Λεστόβουνο 5,79 μίλια που τερμάτιζε στο Κελλάκι, την Εφταγώνια τον Αρακαπά την Συκόπετρα τον Προφήτη Ηλία προς Παλαιχώρι. Ασκά, Φτερικούδι, Άλωνα, Πολύστιπον, Χανδριά, Κυπερούντα, Ποταμίτισσα, Πελένδρι, Κάτω Αμίαντο και στην συνέχεια πραγματοποιούν την ειδική διαδρομή του Μέσα Ποταμού 7,66 μίλια.
Πλάτρες (ψυλό δέντρο) Τρόοδος, Πρόδρομο, Λεμύθου, Καμινάρια και διά μέσου του Δασικού δρόμου προς Ξυσταρούδι όπου είχαμε την ειδική διαδρομή Παναγιά- Σταυρός 8,72 μίλια, Κύκκο, Κοιλάδα των Κέδρω. Πέρασμα εκ νέου από τις γέφυρες προς την Παναγιά και εκ νέου μέσα από το δασικό δρόμο του δάσους Πάφου προς τον Τρίπυλλο την ειδική της Ξεροπηγής 5,93 μίλια την Φινόκλην το Λειβάδι τον Πωμό και την Αρκάκα.
Τον Αγιο Μερκούριο την γέφυρα του Τζεμάλη προς τον Σταυρό της ψώκας, την Αγία την Κανναβιού το Πολέμι το Ψάθι και κατεύθυνση την Πάφο και στη συνέχεια τα Κούκλια, Μαλλία, Ερήμη, Κολόσσι, Φασούρι και την Λεμεσό όπου είχαμε την δεύτερη ανασυγκρότηση του αγώνα για μιάμιση ώρα στο χώρο του Λανίτειου Γυμνασίου.
Το τελευταίο σκέλος του αγώνα πέρασε από την Μέσα Γειτονιά, Φασούλα, Γεράσα, Καλό Χωριό, Παλώδια, Καπηλίο, Αγιά Μαρίνα, Αλασσα, Τριμίκλινη, Λόφου, Σιλίκου, Πέρα Πεδί, Μανδριά, Πλάτρες, Τροοδίτισσα, Πρόδρομο, Πεδουλά, Μουτουλλά, Καλοπαναγιώτη, Σκουριώτισσα όπου είχαμε την ειδική διαδρομή των 6,61 μιλίων, Ευρύχου, Αγιο Θεόδωρο οπου έγινε η τελευταία ειδική διαδρομή του αγώνα μήκους 6,62 μιλίων με τερματισμό την Ασίνου. Δια μέσου Νικιτάρι, Κουτραφά, Αστρομερίτη, Ακάκι οι διαγωνιζόμενοι φτάνουν στο τερματισμό στο στάδιο ΓΣΠ στις 20:30 το βράδι για το πρώτο πλήρωμα την Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου.
Αυτή λοιπών ήταν η διαδρομή και πραγματικά όταν την επανάφερα στο μυαλό μου ήταν μιά κινηματογραφική ταινία που ξεκίνησε και δεν είχε τελειωμό αλλές εποχές… νοσταλγικές… που δεν θα ξεθωριάσουν ποτέ μέχρι να κλείσουμε τα μάτια.
Προσωπικά μου βιώματα το πέρασμα από τον κυκλικό κόμβο στο Προεδρικό το πέρασμα από το Καλό χωριό στα γεφύρια του Ποταμού της Μαρούλλενας, το πέρασμα από την Μύρτου έξω από τον Αστυνομικό σταθμό της Μύρτου, στο Λιμανάκι της Κερύνεια με τα αυτοκίνητα να έρχονται από την μεριά του κάστρου και να φεύγουν από την πλευρά που ήταν τα παγωτά του Σκανναβή. Το πέρασμα από την τοποθεσία Λειβαδιά στο Παλαιχώρι ερχόμενη από τον Προφήτη Ηλία και την Συκόπετρα. Η νυκτερινή ειδική διαδρομή στην Χαλεύκα τα μαρσαρίσματα στο Κυκλικό κόμβο της Αρχής Τηλεπικοινωνιών παρά την πύλη Πάφου αλλά και το πέρασμα από τον κυκλικό κόμβο του Κολοκασίδη πριν από τον τερματισμό στη Λευκωσία.
Αν και μικρός είχα επαφές με τους αγώνες και μνήμες που θα με συντροφέβουν μέχρι να κλείσω τα μάτια. Αλλες εποχές… Χρυσές Εποχές… Αγνές Εποχές χωρίς ίντριγκες και τσακωμούς τότε που το αθλητικό πνεύμα και η συνεργασία είχε νόημα
Το αναφέραμε αρκετές φορές το αναφέρουμε ακόμη μιά πλήρη στοιχεία για τον αγώνα δεν υπάρχουν πουθενά και αυτά τα οποία καταγράφουμε είναι μετά από ψαχούλεμα αρκετών ωρών.
Δεν μας νοιάζει όμως καθώς αυτό που κάνουμε το κάνουμε πρότιστα για τον εαυτό μας και μετά για δική σας ενημέρωση.
Ακριβώς τη χρονιά που το Διεθνές Ράλι Κύπρος αρχισε να καθιερώνεται στο Ευρωπαϊκό αγωνιστικό ημερολόγιο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αυτοκινήτου ήρθαν τα τραγικά γεγονότα του 1974 με το Πραξικόπημα και την βάρβαρη Τουρκική Εισβολή με τις γνωστές τραγικές συνέπειες που έχει αφήσει σε όλες τις πτυχές της Κυπριακής ζωής μην αφήνωντας περιθώρια για διοργανώσεις. Οπως η υπόλοιπη αθλητική και κοινωνική δραστηριότητα σίγησε έτσι και η διεξαγωγή του Ράλι Κύπρος αναστάληκε για το 1974 και το 1975.
Το φωτογραφικό υλικό που δημοσιεύουμε είναι από το προσωπικό μου αρχείο που διατηρώ στα τόσα χρόνια ενασχόλησης μου με το αντικείμενο, από το Cyprus Rally Archive που διαχειρίζεται ο φίλος Arnold Himpler και μας επιτρέπει να τις χρησιμοποιούμε καθώς και από αποκόμματα από εφημερίδες της εποχής και τα προσωπικά αρχεία οδηγών που διατηρούν αλλά και από πολλούς άλλους φίλους που αναρτούν της φωτογραφίες από τα δικά τους αρχεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Παρόλα αυτά αν μιά φωτογραφία δεν αναφέρει την πηγή της δεν είναι επί σκοπού που έχει γίνει και απολογούμαστε σε αυτό που διατηρεί τα δικαιώματα της.
Χρυσόστομος Κυλίλης
